HARİTA VE HARİTA ÇEŞİTLERİ
Bir mahallenin ya da bir şehrin vs planı çizilebilir. Yeryüzünün tamamı ya da bir bölümü gibi geniş alanlar ise planlara göre daha küçük ölçekler kullanılarak çizilebilir.
Yeryüzünün tamamının ya da bir bölümünün kuş bakışı görüşünün belli bir ölçeğe göre küçültülerek bir düzlem üzerine çizilmiş şekline HARİTA denir.
Başka bir tanıma göre ise de; yeryüzünün bir parçasının yukardan kuşbakışı görünümünün matematik yöntemlerle küçültülerek ve üzerine özel işaretler koyarak bir düzlem üzerine çizilmiş şekline HARİTA denir.
Haritalar planlara göre daha küçük ölçeklerle çizilir.
Haritalarda 1/3 000 000, 1/10 000 000 000, 1/30 000 000 000 gibi ölçekler kullanılır. Planlarda ise 1/50, 1/100, 1/200, 1/500 gibi ölçekler kullanılır.
NOT: Harita üzerindeki iki nokta arasındaki uzunluğun,arazide aynı iki noktanın arasındaki ölçülen yatay mesafesine olan oranını ÖLÇEK olarak adlandırılır. Haritaların alt köşelerinde hangi ölçekte yapıldıklarını gösteren işaretler vardır (1/500 000 – 1/250 000 – 1/50 000 – 1/25 000 gibi). Bir haritada bu ölçeğin paydasında yer alan rakam ne kadar büyük olursa haritanın ölçeği o kadar küçük olur.
1/50 000 ölçekli bir harita üzerindeki 1 cm gerçekte 50 000 cm karşılık gelir (500m).
HARİTA ÇEŞİTLERİ
Bir yerin birden fazla özelliğini; dağlarını, ovalarını, akarsularını, devlet sınırlarını gösteren haritalardır.
Duvar haritaları, atlas haritaları, fiziki, idari ve siyasi haritalar…
Bu tip haritalar hepimizin yararlandığı haritalardır.
Sadece bir özelliği işleyen haritalardır.
İklim, karayolları, nüfus, toprak, orman, sanayi, madenler ve tarım ürünleri gibi belli konular için hazırlanmış haritalar. Ölçekleri 1/200 000 den daha büyük olan haritalardır.
Ölçekleri büyük olduğu için, daha küçük alanları gösterirler.
Ayrıntıları fazladır.
Yoolar, yerleşim alanları, yer şekilleri gösterilebilir.
Planlar, bu grup içinde yer alır. Ölçekleri 1/200 000 ile 1/500 000 arasında olan haritalardır.
Bu haritalrda yeryüzü şekilleri gösterilebilir.
Ayrıntılar azalır.
Ölçekleri 1/500 000 den küçük olan haritalardır. Bu haritalarda gösterilen alan büyük olduğu için ayrıntı azdır.
HARİTA YÖNLERİ:
Bütün haritalarda kuzey yönünü gösteren ok işareti bulunur. Bu işarettn yararlanarak haritanın yönleri bulunabilir.
Duvara asılı bir haritaya yüzümüzü dönük olarak baktığımızda üst tarafı KUZEYİ, alt tarafı GÜNEYİ, sağı DOĞUYU, solu da BATIYI gösterir.
HARİTA ÖZEL İŞARETLERİ:
Harita üzerinde verilmek istenen bilgiler, yazı ya da aslına uygun resimlerle verilmeyip özel işaretler ve renklerle gösterilir. Harita işaretleri haritanın alt bölümünde yer alır. Bu bölüme HARİTA LEJANTI denir. Bu işaretlerin anlamını bilmeden, haritadan yeteri kadar yararlanılamaz.
Haritalardan yararlanmak için, işaretlerden başka, haritada kullanılan renklerin de bilinmesi gerekir.
Fiziki haritalarda;
Akarsular koyu mavi ile
Göller ve denizler mavinin tonları ile (derinlik arttıkça mavinin tonu koyulaşır.)
Denize yakın karalar yeşil ve tonları ile
Orta yükseklikler sarı ve açık kahverengi ile
Dağlar ise koyu kahverengi ile gösterilir.
HARİTADAN YARARLANMA:
1. Derslere yardımcı olması için kullanılır.
2. Yaşadığımız yerin, ülkemizin ve dünyamızın özelliklerini haritalar yardımıyla öğrenilir.
3. Nüfus yoğunluğunu; nüfus haritalarından yararlanılır
4. Orman dağılımını; orman dağılım haritalarından yararlanılır.
5. Meteoroloji istasyonları, hava durumunu meteoroloji haritalarıyla halka bildirirler.
6. Ulaşımda yol haritalarından yararlanılır.
7. Askeri alanda ve madencilikte haritalardan yararlanılır.
8. Turistler, gidecekelri yeri belirlemek ve gezmek için haritadan yararlanırlar.
9. Kara yolu ve demir yolu yapımı, tünel yapımı, ulaştırma ve sulama işlerinin planlanmasında haritalrdan faydalanılır.
10. Haritalardan yararlanarak herhangi iki yer arasındaki gerçek uzaklığı ve bir yerin gerçek uzunluğu bulunabilir.
Gerçek uzaklığı bulmak için;
Haritanın ölçeği kesir ölçek ise harita üzerindecetvelle ölçerek elde ettiğimiz iki nokta arasındaki uzaklığı, ölçeğin paydası ile çarpığımızda gerçek uzaklığı buluruz.
KESİR ÖLÇEĞİN FORMÜLÜ
Ölçeklerle ilgili bütün sorularda kullanabileceğiniz formül üçgeni
Örnek: Gerçekte 90 km olan Manisa-Soma arası haritada 6cm ile gösterilmiştir. Haritanın ölçeği nedir?
Gerçek Uzunluk= Harita Uzunluk x Ölçek Paydası
Örnek:1/200.000 ölçekli haritada 16cm ile ölçülen bir uzunluk gerçekte kaç km’dir?
G.U= 16×200.000=3.200.000cm=32 km
Örnek: Gerçekte 250 km olan bir yol 1/1.250.000 ölçekli haritada kaç cm ile gösterilir?
Haritanın ölçeği çizgi ölçek ise harita üzerindeki iki nokta arasındai uzaklık pergel, cetvel vs ile ölçülür, ölçülen harita uzunluğu başlangıcı sıfır olmak üzere, çizgi ölçeğin üzerine konur ve uzunluk değeri bulunur.. böylece gerçek uzaklık bulnmuş olur.
BİLGİ: Ölçek çeşitleri:
1) KESİR ÖLÇEK :Kesirlerle ifade edilen ölçeklerdir. Kesir lçekte birim yazılmaz. Her zaman cm cinsindendir.
2) 2.ÇİZGİ (GRAFİK ) ÖLÇEĞİ: Çizgilerle ifade edilen ölçeklerdir.
10/3/2008, 6:53 pm
