İklim: Bir bölgeyi tanımlamada kullanılan, mevsimsel hava olayları ve günlük ortalamaların tanımları ve tarihi kayıtları. 50 - 60 yılı içeren istatistikler. Meteorolojideki kullanımıyla iklim; dünya üzerindeki bir bölge veya yerin, o yerin özelliklerini belirtir şekilde, uzun bir dönemde, atmosferik koşulların ve meteorolojik elemanların ekstrem ve ortalamalarının tamamıdır, toplamıdır. Bu elemanlar: radyasyonu da içeren sıcaklık, yağış ile bulutluluğu da içeren nem, fırtınaları da içeren rüzgâr, basınç, buharlaşma ve atmosferde gerçekleşen kimyasal, optik ve elektriksel olaylardır. Bu elemanların her birisine de iklim elemanı adı verilir.
Ayrıca ülkemiz üç tarafının denizlerle kaplı olmasından dolayı iklim çok sert değildir, deniz etkisi fazla hissedilir ve iklim çok çeşitlidir.
TÜRKİYE İKLİMİ
Türkiye’de çok çeşitli iklimler görülür. İklim çeşitliliğine sebep olan faktörler şunlardır:
Üç tarafının denizlerle çevrili olması
Yükseltisinin fazla olması
Ilıman iklim kuşağında bulunması
Yer şekillerinin çeşitlilik göstermesi
Kuzeyinde ve güneyinde dağların denize paralel uzanması
Türkiye, genelde Akdeniz ikliminin etkisi altındadır. Çünkü, ülkemiz genelinde yazlar kurak, kışlar yağışlı geçer. Ancak bununla beraber, birbirlerinden belirgin farklarla ayrılabilen karasal ve Karadeniz iklimleri de etkili olmaktadır.
TÜRKİYE’DE İKLİM ELEMANLARI
A. SICAKLIK
Türkiye’de sıcaklık, kıyılarda enlem farkına, iç kesimlerde ise denizden uzaklık, yükselti, yer şekilleri gibi faktörlere bağlı olarak değişir.
1. Yıllık Ortalama Sıcaklık Dağılışı
En düşük ortalama sıcaklıklar, Kuzeydoğu Anadolu’da görülür.
En yüksek ortalama sıcaklıklar, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin güneyi ile Akdeniz kıyılarında görülür.
En düşük sıcaklık ile en yüksek sıcaklık arasındaki fark 8°C den fazladır.
Sıcaklık genelde güneyden kuzeye gidildikçe azalmaktadır.
2. Temmuz Ayı Ortalama Sıcaklık Dağılışı
Temmuz ayında en düşük sıcaklık, Kuzeydoğu Anadolu, Karadeniz kıyıları ve Marmara’nın kuzeyinde görülür.
Bu ayda en yüksek sıcaklıklar, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde görülür.
Temmuz ayında bugüne kadar ölçülmüş en yüksek sıcaklık değeri 46,5°C ile Ş. Urfa iline aittir.
3. Ocak Ayı Ortalama Sıcaklık Dağılışı
Ocak ayında, bölgeler arasındaki sıcaklık farkı, Temmuz ayına oranla daha fazladır.
En düşük sıcaklıklar, Kuzeydoğu Anadolu’da görülür.
En yüksek sıcaklıklar Akdeniz kıyı kesiminde görülür.
Ocak ayında bugüne kadar ölçülmüş en düşük sıcaklık değeri -43,2 °C ile Ağrı iline aittir.
Türkiye’de günlük ve yıllık sıcaklık farkları kıyı bölgelerimizde az, iç bölgelerimizde fazladır. En az yıllık fark Doğu Karadeniz kıyılarında görülür. (15 - 16°C). En çok yıllık fark ise, Kuzeydoğu Anadolu’dadır. (Erzurum’da 27°C, Kars’ta 29°C, Ağrı’da 31 °C)
B. BASINÇ VE RÜZGÂRLAR BASINÇ
Türkiye’de mevsimlere, deniz ve karalara ve yerel ısınma farklarına bağlı olarak oluşan basınç merkezlerinin yanı sıra, Türkiye’nin dışında oluşan ve Türkiye’yi etkisine alan gezici basınç merkezleri de bulunmaktadır.
Türkiye’yi en çok etkileyen basınç merkezleri şunlardır:
a) Sibirya Antisiklonu: Sibirya üzerinde oluşur. Türkiye’yi kışın etkiler. Soğuk ve kar getirir. 60° enlemleri çevresinde oluşmasına rağmen, soğumadan dolayı termik kökenlidir.
b) Asor Antisiklonu: Atlas Okyanusu üzerindeki Asor Adaları çevresinde, 30° DYB alanına bağlı olarak oluşur. Kış mevsiminde Sibirya antisiklonu ile birleşerek Türkiye üzerinde etkili olduğunda İzlanda siklonu Türkiye’ye sokulamaz. Bunun sonucunda da ülkemizde kışlar soğuk, sert ve kar yassı, geçer.
c) Basra Siklonu: Basra Körfezi çevresinin aşırı ısınmasıyla oluşur. Samyeli rüzgârları vasıtasıyla Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde etkili olur. Havadaki nemi kurutarak sıcaklık ve buharlaşmayı arttırır 30° Kuzey enlemi çevresinde oluşmasına rağmen, ısınmadan dolayı termik kökenlidir. Türkiye’de yaz mevsiminde etkilidir.
d) İzlanda Siklonu: İzlanda üzerinde oluşur. Türkiye’de kışın ve ilkbaharda etkili olur. Etkili olduğunda Türkiye’de kışlar ılık, kısa ve yağmurlu geçer. 60° enlemleri çevresinde oluştuğu için dinamik kökenlidir.
10/3/2008, 6:48 pm
